„Więź” ostatnio przypomniała tekst ks. Marka Starowieyskiego o pogarszaniu się poziomu naukowego polskiej teologii pt. Zagłaskana teologia (klikamy TUTAJ). Choć napisany dwadzieścia lat temu, jest wciąż boleśnie aktualny. Poza kilkoma detalami.

Jako redaktor sobie dumam, że ten szacowny i świetny patrolog nie przewidział jeszcze dwóch klęsk, które podziałały jako rewelacyjny katalizator dekonstrukcji czy raczej dociążniki przyśpieszające zanurzenie i to już w mule tej, jakże szacownej, dziedziny ludzkiej refleksji. Klęski te przyszły ze strony technologii (i jak tu wątpić w szkodliwość współczesnej myśli, jak się okazuje, także technicznej!).

Najpierw wynaleziono ksero i to była zapowiedź nadciągającego nieszczęścia – można było zrezygnować z zakupu książek, wystarczyło skserować odpowiednie strony, a potem przetłumaczyć i wykorzystać w swojej pracy. Czasem nawet bez dołączenia przypisu (w końcu tłumaczenie to praca twórcza!). Świat stał się zdecydowanie wspanialszy, kiedy przywożone z zagranicznych stypendiów stosy kserówek można było zastąpić fotografiami a potem skanami, ale nie uważam tego za szczególne pogorszenie sytuacji – po prostu płytka a potem karta graficzna lub pendrive zastąpiły walizki z papierem. I tylko teologowie z zagranicy pytani, czy czytają kogoś z Polaków, odpowiadali, że nie ma sensu, bo wolą to czytać w oryginale i podpisane przez autora.

A potem Google wynalazło automatycznego tłumacza… To już było całkowite dobicie sztuki stawiania oraz rozwiązywania kwestii teologicznych. Po co, skoro można wrzucić w translatora artykuły obcojęzyczne, posklejać z nich dzieło i potem się pod nim podpisać? I mnożą się doktoraty, habilitacje, artykuły, z których niektóre trafiają czasem na mój warsztat, a mnie trafia nad nimi szlag. Naprawdę wolę nie do końca sprawnie językowo napisane prace, w których jednak widać, że autor szuka odpowiedzi na pytanie, które go nurtuje, i, co najważniejsze – z literatury korzysta jako z pomocy w poszukiwaniach intelektualnych, a nie źródła całych podrozdziałów do przepisania.

Tak, Państwo Kompilatorzy, w tekście widać, że to nie jest napisany przez was tekst. A nawet nie przez was przetłumaczony.

Nie mam złudzeń co do tego, że zmienię świat tym wpisem, bo już zdarzyło mi się spotkać w grupach dyskusyjnych ze zdziwieniem, o co się rzucam – przecież tłumaczenie translatorem to norma. Jeśli ktoś chce pozostać intelektualną miernotą z tytułem naukowym, to niech przyjmuje takie normy. Jego życie, jego praca, jego sprawa. Tylko to pogłębia postępującą degrengoladę nauki, a co za tym idzie – coraz większą nieufność tzw. szarego człowieka wobec jej stwierdzeń. A tym samym – coraz mniejsze poszanowanie dla tytułów wszelakich.

PS.

Żeby nie było – są też świetne prace. Redaguję teraz przygotowane do edycji krytycznej dokumenty zatwierdzające kolejne wersje ksiąg liturgicznych pod redakcją Pawła Milcarka i ogrom oraz poziom tej edycji budzi szacunek. Dzięki takim książkom nie tracę nadziei, że światło w tunelu, które widzi polska teologia, to jednak nie nadjeżdżający pociąg.